TÜRKİYE’DE GÖRÜLEN İKLİM TİPLERİ

TÜRKİYE’DE GÖRÜLEN İKLİM TİPLERİ

Akdeniz iklimi

Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçen iklim türüdür. Dünyada 30⁰-40⁰ enlemleri arasında deniz kıyılarında görülür. Türkiye matematik konumu nedeniyle kuzey kıyıları hariç bu iklim tipinde yeralır.
Sıcaklık: Yaz sıcaklığı güneş ışınlarının düşme açısına, kuraklık ise alçalıcı hava hareketlerine bağlıdır. En sıcak ay ortalaması 28-30 °C, en soğuk ay ortalaması 8-10 °C’dir. Yıllık sıcaklık ortalaması 18 °C dir. Türkiye’de ortalama sıcaklığın en yüksek olduğu iklimdir. Kar yağışı ve don olayı çok ender görülür.

Yağış: Yağış rejimi düzensizdir. En fazla yağış kışın, en az yağış yazın düşer. Kışın görülen yağışlar cephesel kökenlidir. Cephesel yağışlar en fazla bu ikimde görülür. Yıllık yağış miktarı yükseltiye göre değişir. Ortalama 600-1000 mm arasındadır.
Doğal Bitki Örtüsü: Karakteristik bitki örtüsü Kızılçamdır. Fakat kızılçamlar yoğun olarak tahrip edilince bunun yerini bir tür çalı formasyonu olan makiler almıştır. Makiler yaz kuraklığına dayanabilen; mersin, defne, kocayemiş, zeytin, zakkum, keçiboynuzu gibi kısa bodur ağaççıklardan oluşan bir bitki topluluğudur. Yaz kuraklığına dayanıklıdır, yapraklarını dökmezler, yaprakları kalın üstü cilalı ve küçüktür. Makilerin tahrip edildiği yerlerde yerini garig denilen daha kısa boylu dikenli çalılıklar almıştır. Gariglerin  Lavanta çiçeği, kekik otu, funda,yasemin, süpürge çalısı, diken çalısı gibi türleri vardır.

Toprak: Demir oksit yönünden zengin kırmızı renkli terra rossa topraklarıdır. Yer yer kireç taşı üzerinde gelişen regasol topraklarda görülür. Akdeniz İklimine ait yağış ve sıcaklık grafikleri:

KARADENİZ İKLİMİ:

Karadeniz iklimi (Okyanusal İklim) asıl olarak Kuzey Anadolu Dağları'nın Karadeniz’e bakan yamaçlarında özel konum nedeniyle oluşmuş bir iklimdir.  Bu iklimin oluşmasının sebebi; Karadeniz'den gelen nemli hava kütlelerinin kıyıya paralel uzanan Kuzey Anadolu dağ yamaçlarına bol yağış bırakmasıdır. Yazları serin ve yağışlı, kışları ise ılık ve yağışlıdır.
Sıcaklık: Yazları serindir. Temmuz ayı ortalama sıcaklığı 21-23 °C’ civarındadır. Kışları ise nem nedeniyle ılıman geçer.  Ocak ayı ortalama sıcaklığı 6-7 °C’dir. Kıyıda don olayı ve kar yağışı fazla değildir. Yıllık ortalama sıcaklık 13-15 °C, yıllık sıcaklık farkı 13-15 °C’dir. Yıllık sıcaklık farkı Türkiye’de en az olan iklimdir. Bunun nedeni bağıl nemin ve bulutluluğun fazla olmasıdır. Sıcaklık ortalaması en yüksek Doğu Karadeniz’de en düşük ise Batı Karadeniz’dedir.
Yağış: Türkiye’de yağış rejimi kısmen düzenli sayılabilecek tek iklimdir. Belirgin bir kurak mevsim yoktur. Yağışlar genel olarak orografik (yamaç) yağışıdır fakat kışın cephesel yağışlar da görülür.

Doğu Karadeniz Bölümünde maksimum yağış sonbaharda, minimum yağış ilkbaharda düşer. Yıllık yağış miktarı 2000-2500 mm’dir. Batı Karadeniz Bölümünde maksimum yağış sonbaharda, minimum yağış ilkbaharda düşer. Yıllık yağış miktarı 1000-1500 mm’dir. Orta Karadeniz Bölümünde ise maksimum yağış kışın, minimum yağış yazın düşer. Yıllık yağış miktarı 800-1000 mm’dir. Çatalca Kocaeli ve Yıldız dağlarında ise en fazla yağış sonbaharda en az yağış yazın düşer, yıllık yağış 800-1200 mm’dir. Karadeniz ikliminin görüldüğü alanlarda kar yağışlı günlerin ortalaması 18 gündür. Bulutluluğun en fazla olduğu, güneşli gün sayısının en az olduğu iklimdir.
Doğal bitki örtüsü: Gür ormandır. Ormanlar denizden itibaren 0m’den başlar. Bu bölgede iki farklı orman kuşağı yer almaktadır. Birincisi Karadeniz kıyısı boyunca nemli ve ılıman iklimde yetişen geniş yapraklı orman (Bu orman kuşağında; kayın, kestane, gürgen, ıhlamur, akçaağaç, karaağaç, meşe, kızılağaç ve dişbudak türleri bulunur.) İkincisi dağların yükseklerinde nemli ve soğuk iklimde yetişen iğne yapraklı orman görülür. (sarıçam, köknar, karaçam ve ladin) Ormanların tahrip edildiği yerlerde psödomaki (yalancı maki) denilen orman altı bitkileri hakim hale gelir. Başlıca psödomaki türleri: yabani fındık, orman gülü (rhododendron), ayı üzümü, böğürtlendir.

Toprak: Genel toprak tipi kahverenkli kireçsiz orman toprağıdır. Bunun yanı sıra yağışın çok olduğu Doğu Karadeniz kıyılarında yıkanmış laterit topraklar, Batı Karadeniz’de iğne yapraklı ormanlar altında ise podzolik topraklar vardır.

KARASAL İKLİMLER:

A) ILIMAN KARASAL İKLİM (STEP-BOZKIR İKLİMİ):

 Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlıdır. Dağların kıyıya paralel olması nedeniyle Türkiye’de yayılış alanı en geniş olan iklim türüdür.

Sıcaklık: Genel olarak kış sıcaklığı 0 ̊C’nin altındadır. Kar yağışı ve don olayı sıklıkla görülür.  İç Anadolu’nun kış sıcaklık ortalaması, -1, -5 °C, yaz sıcaklık ortalaması, 22-23 °C, yıllık sıcaklık ortalaması ise, 10-11 °C’dir. Güneydoğu Anadolu’da ise yıllık ortalama sıcaklık, 15-16 °C, kış sıcaklığı, -1,4 °C, yaz sıcaklığı ise, 30-35 °C’dir. Güneydoğu Anadolu’da görülen step ikliminde yaz sıcaklığı çok yüksektir, bağıl nem ve bulutluluk en az, güneşlenme süresi ise en fazladır.

Yağış: Yağış rejimi Akdeniz ikliminden etkilenmiştir. Yazlar tamamen kurak geçerken en fazla yağış karasallık nedeniyle İlk bahar aylarına kaymıştır. İlk bahar yağışları konveksiyonel kökenli sağanak yağışlardır. İç Anadolu’da maksimum yağış ilkbaharda, minimum yağış yazın düşer, ortalama yağış 350-550 mm’dir. Güneydoğu Anadolu’da ise ortalama yağış, 400-700 mm’dir. Fakat sıcaklık yüksek olduğundan buharlaşma fazladır bu da kuraklığın fazla olmasına neden olur.
Bitki Örtüsü: Yağışın az olması ve buharlaşma nedeniyle orman yetişmesine elverişli değildir. Doğal bitki örtüsü step yani bozkırlardır. Stepler ilk bahar yağışlarıyla yeşeren, yazın başlarında kuruyan cılız, kısa boylu ot topluluğudur. Bu topluluk içinde geven, yavşan otu, üzerlik, çoban yastığı ve kekik en yaygın olarak rastlanılan türlerdir. Doğal step alanları dışında bir de ormanların tahribiyle oluşan antropojen stepler vardır. Antropojen step alanlarında yer yer ağaçlara hatta tahrip edilmeden kurtulmuş ormanlara rastlanır.

Toprak: Kahverenkli ve kestane renkli step topraklarıdır. Bu topraklar yağışın az olması nedeniyle kireç ve tuz birikiminin fazla olduğu, humus bakımından fakir ve verim değeri düşük olan topraklardır.

B) SERT KARASAL İKLİM:

Yükselti ve karasallık nedeniyle Doğu Anadolu’da görülür. Yazlar serin, yağışlı ve çok kısa sürerken kışlar aşırı soğuk ve uzun sürer. Bu iklimi ortaya çıkartan temel faktör yükselti ve yükselti sebebiyle artan karasallıktır.

Sıcaklık: Türkiye’de yıllık sıcaklık ortalamasının en düşük olduğu iklimdir. Kış sıcaklığı -10 ⁰C’nin altına iner, yaz sıcaklığı ise 20 ⁰C’yi geçmez. Yıllık sıcaklık farkının en fazla olduğu iklimdir. Sıcaklık düşük olduğundan kış yağışları tamamen kar şeklindedir, don olayının en çok görüldüğü iklim türüdür.

Yağış: Normalde step ikliminde ilk baharda görülen konveksiyonel yağışlar yükselti etkisiyle bu iklimde yazın görülür. Yağış rejimi düzensizdir, en az yağışı Sibirya T.YB etkisinde kaldığı kış mevsiminde alır. Yağış miktarı yükselti sebebiyle diğer iç bölgelerden daha fazladır.

Bitki Örtüsü: İklimde alçak kesimlerde stepler ve yer yer iğne yapraklı sarıçam ve karaçam ormanlarına rastlanırken 2000’nin üstünde yaz yağışlarıyla yeşeren uzun boylu gür çayırlar yaygındır. Bu çayırlar orman üst sınırının da üstünde bulunur. Bu nedenle dağ çayırı yada Alpin çayırı adını alır. Yaz aylarında yeşil olan çayırlar, kış aylarında kar altında kalır. Dağ çayırlarını oluşturan başlıca ot türleri; geven, yumak, tarla sarmaşığı, düğün çiçeği, sarı çiçekli orman gülü, mine, kar çiçekleri, kardelen, taşkırandır.
Toprak: Gür dağ çayırları altında gelişen humus yönünden zengin kara topraklardır. (çernezyomlar) Bu toplarlar zonal toplar arasında en verimlisi olmasına rağmen ülkemizde tarım amaçlı değil daha çok büyük baş hayvancılık amaçlı kullanılır.